Een werkzame behandeling van knieartrose is mogelijk dichterbij gekomen. Want ontstekingen blijken bij deze aandoening toch een rol te spelen, anders dan werd gedacht. En een medicijn zou die ontstekingen kunnen aanpakken. Badelog de Lange promoveerde eind vorig jaar in Leiden.

Zeker een miljoen Nederlanders hebben artrose — slijtage van het kraakbeen — en toch is niet goed bekend hoe de ziekte ontstaat of hoe je deze kunt behandelen. De laatste jaren wordt gelukkig wel steeds meer onderzoek gedaan en het gebruik van MRI-scanners heeft nieuwe inzichten opgeleverd. "Officieel zijn röntgenfoto's de standaard om te bepalen of iemand artrose heeft of niet", zegt Badelog de Lange, die promoveerde op een studie naar kniear­trose. "Maar röntgenfoto's laten alleen botschade zien, terwijl we weten dat bij artrose ook andere delen van het gewricht belangrijk zijn. Niet alleen het kraakbeen en het bot, maar ook de binnenbe­kleding van het gewricht: het gewrichtsslijmvlies of synovium.

Badelog de Lange: "Het idee dat artrose nu eenmaal bij 'gewone' veroudering hoort, is gelukkig weer verder uit beeld geraakt."

MRI-scan brengt deze andere delen in beeld." De Lange beperkte zich tot kniear­trose. "Het verschil tussen een kniegewricht en een handgewricht bijvoorbeeld, is aan­zienlijk. In een kniegewricht spelen sterke krachten een rol, immers je staat erop en je loopt ermee. Dat is heel anders dan bij een hand. Daar tellen systemische factoren weer zwaarder mee." Daarom worden knieën — of heupen — in onderzoek vaak apart genomen. Anderzijds vergroot artrose in het ene gewricht de kans op artrose in andere gewrichten. De verschillende klach­ten hebben zeker met elkaar te maken.

Ontstekingen
De Lange ontdekte dat bij knieartrose het synovium, anders dan werd aangenomen, vaak ontstoken is. "80 procent van de mensen met knieartrose heeft ontstekingen in de knie en wie het niet heeft, kan die alsnog ontwikkelen. Ten tweede zagen we: hoe meer ontstekingen, des te groter de kraakbeenschade en des te ernstiger de klachten. Die ontstekingen lijken dus alles met de artrose te maken te hebben."

Wat doet een ontsteking? Als ergens in het lichaam een verwonding ontstaat, treedt daar een ontsteking op die de wond wil genezen, onder andere door de aanwezigheid van veel witte bloedcellen. "Het lijkt erop dat artrose zich ontwikkelt omdat er een verwonding is maar de ontsteking vervolgens niet van ophouden weet. De ontstekingscellen gaan niet weg."

De Lange kon ook achterhalen om wat voor ontsteking het bij artrose gaat. "In het synovium zagen we meerdere witte bloedcellen maar vooral veel mestcellen, en dat betekent dat dit geen gewone ontsteking is. En het is ook anders dan bij reumatoide artritis. Artrose heeft zijn eigen, specifieke ontstekingscellen."

Raadsel opgelost?
Systematisch onderzoek heeft de laatste jaren uitgewezen dat knieartrose een complexe aandoening is: de ziekte kan op meerdere plekken in de knie beginnen. "Artrose kan ontstaan door kraakbeenschade, maar ik vermoed dat in alle delen van de knie kleine verwondingen tot artrose kunnen leiden. En uiteindelijk krijgt iedereen ontstekingen in het synovium."

De ontstekingen kunnen de oplossing vormen van een belangrijk raadsel rond artrose, want vaak bestaat er weinig verband tussen de ernst van de klachten en wat een arts aan het gewricht ziet. Hevige klachten kunnen gepaard gaan met weinig afwijkingen en sterke afwijkingen met weinig klachten. Het onderzoek van De Lange heeft dit raadsel mogelijk opgelost: hoe meer ontstekingen, des te meer klachten worden ervaren. Het idee dat artrose nu eenmaal bij 'gewone' veroudering hoort, is door dit onderzoek gelukkig weer verder uit beeld geraakt.

Schreeuwt om een vervolg
MRI heeft veel aan het licht gebracht, maar helemaal uitgekristalliseerd is de techniek nog niet. "Een MRI-scanner kan ook te veel waarnemen: je kunt afwijkingen constateren terwijl er geen klachten zijn, en dat is natuurlijk niet goed. Onder reumatologen bestaat discussie of röntgenfoto's wel gechikt zijn om de diagnose artrose te stellen. Anderzijds is het nu nog te vroeg om röntgenfoto's te vervangen door MRI-scans." Dit onderzoek schreeuwt om een vervolg en dat gaat er ook komen. "Het eerste doel zal zijn om de afweercellen bij artrose, en dan vooral de mestcellen, beter te leren kennen. Hoe werken ze? Wat is hun mechanisme? Uiteindelijk wil je kunnen aangeven hoe je effectieve medicijnen kunt ontwikkelen. Want tot nu toe waren medicijnen bij artrose vooral symptoombestrijding, met name om de pijn te verlichten. Als we de mestcellen weten aan te pakken, bereiken we mogelijk veel meer."

BRON Reumamagazine